QUAN LỚN ĐỆ NHẤT – THƯỢNG THIÊN

1. Tước phong

“Đào tiên đệ nhất hoàng thái tử Vương quan Thượng đẳng Tối linh thần”.

2. Tôn hiệu

Đệ nhất Tôn quan, Đệ Nhất Thượng Thiên, Đệ nhất Hoàng thái tử Vương Quan: Ngài ngự giữa cung Ngũ Vị Tôn Ông, khoác áo bào mầu đỏ, đội mũ cánh chuồn.

3. Thần tích

Khi Vua cha Bát hải động đình chiêu mộ quân tướng đánh giặc Thục thời Hùng Vương thứ 18, Quan lớn là một trong những vị tướng hội quân đầu tiên, căn cứ vào tuổi tác của từng vị mà Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình sắp xếp thứ tự từ Đệ nhất đến đệ thập, do đó Ngài được xếp là vị tướng thứ nhất, trước khi giáng sinh Ngài là Quan Đại Thần trên Đế Đình Thiên Cung, khi đánh giặc Ngài kề cận với Vua cha Bát Hải đánh giặc ở cửa sông Cái; khi hóa Ngài về trời và không giáng sinh tiếp. Ngài được sắc phong ngôi Thượng Thiên Nhất Phẩm Công Hầu, quản cai tam giới đình thần văn võ.

Theo thần tích Đền Đồng Bằng: Khi có giặc ngoại xâm, Hùng Duệ Vương đã sai sứ giả về Hoa Đào Trang để truyền chỉ dụ triệu kỳ nhân dẹp giặc. Lúc đó có một Hoàng Xà hiện ra rồi bỗng hoá thành 1 chàng trai lực lưỡng, tuấn tú hơn người chính là Phạm Vĩnh, hay còn gọi là Vĩnh Công, tức Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ngài nhận chỉ dụ, nhờ sứ giả báo với Vua Hùng là sẽ tuyển 10 tướng, chiêu mộ binh sĩ trong 10 ngày, rồi xuất quân đánh giặc trên cả 8 cửa biển nước Nam, hứa sau 3 ngày là giặc tan. Tương truyền ngay ngày tuyển mộ đầu tiên, Vĩnh Công đã chọn được 3 tướng là Quan Lớn Đệ Nhất, Quan Đệ Tam và Quan đệ Tứ, và sau 10 ngày thì chọn đủ được 10 tướng. Trên 2 mũi tấn công chủ yếu bằng đường thuỷ của giặc phương Bắc là cửa sông Cái và cửa sông Bạch Đằng. Vĩnh Công đã cùng Quan Lớn Đệ Nhất chặn giặc ở cửa sông Cái, Quan lớn đệ Tam cùng Quân sư Nuồi và quan đệ Ngũ chặn giặc tại cửa sông Bạch Đằng, Quan Điều Thất phụ trách ứng chiến và phối hợp tác chiến cùng các cánh quân chặn giặc đường bộ của Sơn Thánh, các vị Quan lớn khác đều được phân công đánh giặc trên 6 cửa biển khác của Nước Nam. Đúng hẹn 3 ngày, Vĩnh Công cùng tướng sĩ đánh tan giặc dữ trên cả 8 cửa biển, đất nước trở lại thanh bình.

4. Thờ phụng

Ngài được thờ chính tại Đền Quan Đệ Nhất Linh Từ, ngay sát Đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải. Theo thần tích thì ngôi đền này đã có từ thời Vua Hùng, nhưng trải qua các thời kỳ thì ngôi đền chỉ còn dấu tích; tương truyền Đền Quan Lớn Đệ Nhất ngày nay là nơi Quan Lớn Đệ Nhất thường xuyên lui về nghỉ ngơi sau những ngày lo toan công việc trong triều đình thời bấy giờ; thời gian gần đây, ngôi đền mới được xây dựng lại khang trang, to đẹp hơn xưa rất nhiều. Ngoài ra còn có Ngôi đền cạnh lối vào đền Quan Đệ Tam (cách Đền Đồng Bằng khoảng 500m) và cũng gọi là Đền Quan Đệ Nhất. Do quan điểm Quan Lớn Đệ Nhất không giáng trần sau khi làm nhiệm vụ đánh đuổi giặc ngoại xâm nên ông hầu như không có đền thờ vọng khác, nhưng ở tất cả các ngôi đền thờ Tứ phủ Ngài đều được thờ ở chính giữa cung thờ Ngũ Vị Tôn Ông Quan (ngồi giữa Ngũ Vị Tôn Ông, mặc áo bào đỏ, đội mũ cánh chuồn)

5. Ngự đồng

Khi Ngài mặc áo đỏ thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ điệp trạng mã. Thông thường khi khai đàn mở phủ, người ta phải thỉnh Quan Đệ Nhất về để pháp sư tuyên sớ điệp sau đó quan phê sớ, phú huý, công cứ rồi tuyên bố khai đàn mở phủ, hoặc quan lớn ngài còn “điểm dấu thánh” (lấy nén hương đã đốt, chấm một dấu nhỏ vào áo công đồng và khăn phủ diện của đồng tân, coi như khăn áo đã được quan lớn đánh dấu là khăn áo của con cái Tứ Phủ, khăn áo đã được “điểm dấu thánh” là của riêng thanh đồng đó, không ai được dùng chung cũng như hạn chế việc thay đổi), cũng có khi Quan Đệ Nhất chỉ về biên sớ sau đó truyền cho các quan sau mở phủ, nhưng cũng có khi chính quan lớn về khai giếng mở hồ Thiên Phủ (tức mở phủ Thượng Thiên) gồm: bóc trứng, đập chĩnh, kéo cầu,…khai quang mã đàn Thiên Phủ và hình nhân bản mệnh.

Văn chầu

Hương một triện chín lần soi thấu 
Giãi lòng trần khải tấu linh thông 
Thỉnh mời Đệ Nhất tôn ông 
Lai lâm chứng giám điện trung uy hùng 
Anh linh lục trí thần thông 
Quyền cai tam giới uy phong phép màu 
Thượng thiên xe giá lên chầu 
Khâm thừa sắc chỉ công hầu ra uy 
Nổi cơn mưa gió tức thì 
Sấm vang tám cõi mây che ngất trời 
Đượm nhuần thiên hạ đôi nơi 
Thừa nhàn ông mới dạo chơicác toà 
Ba mươi sáu động tiên nga
Bồng Lai tiên cảnh chẳng a chút nào 
Bạn tiên dâng quả bàn đào 
Rượu tiên thơ thánh thấp cao đôi tuần 
Cung thương làu bậc ngũ âm 
Cờ tiên đua nước bách thần nhởn nhơ 
Ngọc Hoàng ngự chỉ phán ra 
Bước vào bái tạ xuống qua cõi trần 
Kíp đòi thổ địa long thần 
Hỏi xem thiên hạ vạn dân thế nào 
Sớ lên tâu nộp thiên tào 
Ngọc Hoàng giá ngự ngôi cao đế đình 
Dưới toà thuỷ tế long cung 
Vua cha thấy mặt trong lòng yêu tin 
Triều thần văn võ đôi bên 
Ông tâu các việc thượng thiên lệnh hành 
Xuống chầu thuỷ điện long tinh 
Mười hai cửa bể cảnh thanh tú mầu 
Long xà ngư biếc về chầu 
Sóng xô mấy lớp nước triều mấy phen 
Uy thanh trấn động kinh thiên 
Phút thôi ông đã ngự lên lâm tùng 
Có phen giá ngự sơn trung 
Thạch bàn xe giá mây rồng tàn che 
Dư muôn thú vật cầm thi 
Dâng hoa tiến quả bốn bề xôn xao 
Bạn tiên mừng rỡ đón chào 
Cảnh nào là chẳng mĩ miều thanh tân 
Xuống trần vui thú cõi trần 
Thiên Đình có khách hồng trần dâng hoa 
Dưới thuỷ tề long xà phục củng 
Sơn lâm đều mến đức tôn vương 
Trải qua thiên hạ bốn phương 
Lòng trần khải tấu thắp hương khấn cầu 
Tự nhiên ứng biến nhiệm mầu 
Hoặc ai số hệ về đâu những là 
Đệ tử hiến cúng hương hoa 
Khấu đấu vọng bái ông đà độ cho 
Sắm sanh gà lợn trâu bò 
Đèn hương trầu quả thấu cho cõi lòng 
Chí thành hữu cảm tất thông 
Sở cầu tất ứng giáng lâm độ trì 
Chữ rằng thánh giáng lưu ân 
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường.